Ongewoon door zijn exotische kleuren. Adembenemend door zijn vernuftige duiktechniek. Een wonder om naar te kijken. En toch is de ijsvogel bescheiden. Daarom laat hij zich moeilijk zien. Dit is een verhaal over een ongewoon mooi vogeltje.

De IJsvogel: een glorieuze duiker

Deel 1: Amazonevogel op Hollandse bodem

Door Doriet Begemann | Bekijk hier de gebruikte literatuurlijst

[Laatste update op 1 mei 2020]

ZO HEURT HET NIET!

Doe maar gewoon, dan doe je al gek genoeg. Deze uitdrukking typeert de Hollandse conformiteit waaraan iedereen moet voldoen. En dan verschijnt de Europese ijsvogel (Alcedo Atthis) ten tonele met zijn uitgedoste kleurenpracht.

Het verendek van de ijsvogel kleurt van tropisch kobaltblauw naar iriserend blauwgroen. De borstveren lichten warm oranje op in de zon. Volgens Nederlandse begrippen dus best een opscheppertje. Vooral als je de ijsvogel vergelijkt met de saai gekleurde bruine mus.

De ijsvogel lijkt meer op een exotische vogel uit het Amazone-regenwoud. Maar dit vogeltje leeft gewoon op Hollandse bodem. En door zijn wonderschone uiterlijk en spectaculaire jachttechniek steekt hij zijn kop boven het maaiveld uit.

En zo heurt het niet!

HOE HEURT HET WEL?

In vogeltaal zou de ijsvogel vast uitgescholden worden voor goudhaantje. Want je verdient je sporen met je identiteit. Zo doen we dat in Nederland. Niet met je uiterlijk en zeker niet opzichtig pronken met wat je hebt. Daar horen dus ook geen spectaculaire duikvluchten bij. Dat doet geen enkel ander Nederlands vogeltje van zijn formaat hem na.



Maar daar trekt de ijsvogel zich niets van aan. Hoe heurt het dan wel? De ijsvogel laat het zien. Een duikvlucht beschrijf je niet in woorden. Dat moet je zien in slow motion:

Bron: Rté – Ireland’s national public service media.

(Tekst gaat door onder de foto.)

WAT STAAT ER OP HET MENU?

Overigens behoort de spectaculaire duikvlucht tot de voorbereiding van de maaltijd. De duikvlucht is geen wedstrijd schoonspringen om te pronken bij de vrouwtjes.

VAN VANGST NAAR MAAG

Hoe lief en aaibaar de ijsvogel er ook uitziet: het is een meedogenloze piscivoor. Hij is vooral visetend. De maaltijdbereiding verloopt in 10 stappen. Die ziet er heel globaal als volgt uit:

1) Zit stil op een laaghangende tak boven het water met visjes en waterinsecten in het zicht.

2) Bepaal doelwit.

3) Val gelijk aan vanaf de tak of fladder zo stil en stabiel mogelijk omhoog.

4) Duik als een gek naar beneden met de vleugels stijf opgevouwen tegen het lijf om op snelheid te komen. Om af te remmen sla de vleugels een beetje uit.

5) Ga kopje onder.

6) Zoek doelwit en klem deze stevig tussen de lange snavel.

7) Kom weer omhoog uit het water. De opwaartse kracht van het water helpt een handje en later de opwaartse stuwkracht van de vleugels. Powerrrrrrrrrr!

8) Trakteer het visje op een paar rake klappen tegen een hard oppervlakte zodat het:

a. In 1 slag naar de vissenhemel opstijgt.

b. Bewusteloos raakt.

c. Iets minder tegenspartelt voor de volgende stap.

9) Slik in z’n geheel door van kop naar staart. Nooit andersom. Als bijvoorbeeld een stekelbaars op het menu staat dan blijven de stekels niet haken aan de binnenkant van de slokdarm.

10) Eetsmakelijk.

Bekijk hieronder de video van een ijsvogel die het visverbod negeert en een paar rake klappen uitdeelt aan zijn prooi. (Tekst gaat verder onder de video & foto.)

Bron: YouTube | IJsvogels.nl

IJSVOGEL-TOERISME: WAAR TE SPOTTEN?

De ijsvogel heeft een schuw karakter. Daarom laat hij zich moeilijk zien en daardoor komt hij zelden op bezoek in je achtertuin. Volgens data van BirdLife International zijn de ijsvogels in Nederland te vinden in de volgende gebieden:

  • IJssel: Deventer – Zwolle
  • Biesbosch
  • Veluwe
  • Leudal
  • Rijn: Heteren – Amerongen
  • Oostelijke Vechtplassen
  • Gelderse Poort
  • Zuidoost-Achterhoek
  • Rijntakken
  • Het Gooi & Vechtstreek

DE BLAUWE FLITS

Als je ijsvogels wilt spotten, neem dan het volgende mee: verrekijker, geduld, goed humeur, je hersens en iets om te snacken voor jezelf.

Een tip voor mannen: gebruik het niet als een ‘huwelijk-reddend-uitje’. Je weet wel: de gezamenlijke ervaring! Want de kans is groot dat je heel lang moet wachten. In die tijd wil je niet met elkaar bekvechten.

Enfin: zoek een waterrijk gebied op met veel bomen, struiken en… vis. Speur naar laaghangende takken boven water waar een ijsvogel beschut kan zitten. Voor jezelf is een vogelkijkhut erg mooi. Dat is handig als het regent en dan zit jezelf ook beschut!

Als je een blauwe flits op het water ziet en een hoge scherpe roep hoort dan kun je ervan uitgaan dat je zojuist een ijsvogel gezien hebt. Een onvergetelijke ervaring!

De meeste kans om een ijsvogel te zien, is tussen de maanden eind augustus en half oktober. Dan komen ijsvogels uit het buitenland bij ons op bezoek. In vogeltaal heet dat ijsvogel-toerisme. Ze duiken dan overal op in Nederland, tot zelfs in stedelijk gebied.

(Tekst gaat verder onder de advertentie en foto.)



IJSVOGEL OP IJSLAND

Vraag een willekeurig iemand waar de ijsvogel vandaan komt, wat zal die zeggen? De ijsvogel komt natuurlijk van IJsland. Dûh, stomme vraag!

Maar wist je dat de ijsvogel in heel Europa voorkomt, alleen NIET op IJsland? Dat is op de website van de Vogelbescherming te lezen. De ijsvogel houdt niet van toendra- en taigalandschappen en ook niet van grote hoogte zoals de Alpen.

Alhoewel daar in september 2019 verandering in is gekomen. Voor het eerst in de geschiedenis is er een ijsvogel gespot op IJsland. Een of ander episch ijsvogeltje heeft de overtocht gemaakt van het vaste land naar het eiland IJsland.



Volgens kenners betreft het een exemplaar dat nog maar 3 maanden geleden afscheid had genomen van zijn ouderlijk nest. Er wordt gespeculeerd dat deze kleine ontdekkingsreiziger een stiekeme lift heeft gepakt op een vrachtschip.

Het is onwaarschijnlijk dat het ijsvogeltje zelf de afstand heeft gevlogen. Zo zie je maar, ook ijsvogels hebben een eigen Columbus onder hun gelederen. Jong, vol ambities en reizen per schip!

Overigens is de naam IJsland ook erg verwarrend. Je zou denken dat het daar vriest dat het kraakt op zijn grondvesten. Maar daar heerst een vrij mild zomer- en winterklimaat!

VERKLARING NAAM

Waar komt de naam ijsvogel dan vandaan? Allereerst is ijs de grootste vijand van de ijsvogel en daarnaast komt hij niet oorspronkelijk van IJsland.

Ga zelf op onderzoek uit en lees de volgende pagina op IJsvogels.nl. Een hele mooie website met allemaal weetjes over dit prachtige en wonderlijke vogeltje.

GROOT VREETZAKJE

De lichaamslengte van de ijsvogel is ongeveer 16 tot 17 centimeter. Dat is iets groter dan de huismus in je achtertuin. Je zou denken dat de ijsvogel niet zoveel hoeft te eten. Maar niets is minder waar.

Wist je dat de ijsvogel dagelijks zijn eigen lichaamsgewicht aan voedsel moet eten? Dat is dus zo’n 30 à 40 gram voedsel per dag. Dat er zoveel eten in zo’n klein lichaampje past! De ijsvogel is dus een groot vreetzakje met een enorme stofwisseling.

VIS-TARIËR

Stel je eens een man voor van 85 kilo. En dat hij dagelijks 85 kilo moet eten voor een gezond gewicht! Dat is mega bizar. ‘Oké, ik zie het probleem niet echt’, denk je misschien. Dat is lekker de hele dag door snacken bij de McDonalds. Er zijn ergere dingen. Toch?

In de zomer is er voldoende voedsel te vinden voor de ijsvogel. Dan zijn er genoeg vissen en waterinsecten. En als aanvulling op het dieet staan dan ook watersalamanders, kikkers of sprinkhanen op het menu.

Maar in de winter wordt het nukkige eetpatroon van de ijsvogel hem fataal. Hij is namelijk een echte vis-tariër, nogal eenzijdig gefixeerd op vis. En dat is een van de redenen waarom de populatie ijsvogels halveerde in de winter van 2018. Wil je weten wat er toen is gebeurd?

BRONNEN

Ben je nieuwsgierig welke bronnen ik heb gebruikt voor het schrijven van dit artikel?